Op 2 oktober 2025 vond de ROMA bijeenkomst plaats met als thema Van erfgoedprogramma naar omgevingsplan. We waren te gast in het prachtige en historische stadhuis van Oudewater. Onder begeleiding van middagvoorzitter Nelleke Manschot hebben we ons tijdens deze bijeenkomst gericht op integraal gemeentelijk erfgoedbeleid. Met als doel om behoud en ontwikkeling van erfgoed in de volle breedte te kunnen borgen in beleid en meer kennis en inzicht in het beleidsproces te verkrijgen.

Tijdens de start gaf Carolien van Dam, beleidsadviseur erfgoed bij gemeenten Woerden en Oudewater, ons een inkijkje in de geschiedenis van het stadhuis.

Ceciel Nyst, beleidsadviseur erfgoed bij gemeenten Bergen en Zutphen, trapte af met het instrument omgevingsprogamma voor erfgoed. Ze nam ons mee in haar ervaringen rondom het opstellen van een erfgoedprogramma voor zowel gemeente Bergen als voor Zutphen. Zo werd duidelijk dat elke gemeente een eigen benadering kiest voor participatie. Ceciel vertelde over de raakvlakgesprekken in Zutphen waarbij intern werd gezocht naar welke vakgebieden er intern allemaal raken aan erfgoed. En hoe kun je dan omgaan met botsende belangen? Om toch te komen tot integrale samenwerking? In Bergen stond het ophalen van verhalen bij inwoners centraal, zowel bij jongeren als bij ouderen. Alle verhalen werden gekoppeld aan plekken op de kaart. Zo ontstond een rijk beeld en overzicht van de kernwaarden van Bergen. Een tip bij dit proces is dat je als erfgoedambtenaar goed bijhoudt wie je spreekt en hoe diegene benaderd wil worden in de toekomst. En voor het beleidsproces: doe het samen met je collega’s van sociaal domein en communicatie. Zo zorg je voor gedeeld eigenaarschap en een stevig netwerk. En naast dat je het niet alleen hoeft te doen, biedt het ook inzichten die vanuit erfgoed niet gegeven kunnen worden. 

Kim Zweerink, coördinator Programma ‘Erfgoed en Omgevingswet’ in het steunpuntteam Noord-Holland, introduceerde het brede spectrum aan beschermingsvormen voor erfgoed in het omgevingsplan. De basis hiervoor werd gevormd door de handreiking ‘Vormen van erfgoedbescherming in het omgevingsplan’. Elke gemeente is verplicht haar erfgoed te inventariseren en hiervoor een toereikend beschermingsregime op te nemen. Denk aan een objectgerichte bescherming als monument of een gebiedsgerichte beschermingsvorm cultuurlandschap. Kim pleitte ervoor om het simpel te houden en qua beschermingsvorm en benamingen zoveel mogelijk aan te sluiten bij de lokale karakteristiek en ambities.

Tijdens de pauze bezochten we de zolder van het stadhuis waar het stadsmuseum is gevestigd. Onder de kap was een maquette te bewonderen en gaf de historische kring een toelichting. Ook toonde het stadsmuseum een leuke tentoonstelling over de geschiedenis van Oudewater en de regio.

Na de pauze doken we dieper in het instrument omgevingsplan. Joske Poelstra gaf ons een duidelijk en gedetailleerd overzicht van de regels in het omgevingsplan van gemeente Meppel. Een goed en landelijk voorbeeld van hoe erfgoed op verschillende niveaus in het plan is vastgelegd. Want hoe doe je dat, hoe borg je ruimtelijk erfgoed dat niet als monument is beschermd? Aan de hand van het omgevingsplan voor de Binnenstad en Centrumschil leidde Joske ons langs alle spelregels en hoe dit juridisch is vastgelegd. Tot op een gedetailleerd niveau is dit uitgewerkt, zonder ontwikkelkansen bij voorbaat uit te sluiten.

Tijdens de workshop gingen we in kleine groepen uiteen. Aan de hand van drie voorbeeldcasussen, een boerenerf, een dijkstructuur en een bloemkoolwijk werd er per groep besproken welke beschermingsvorm het beste past. Dit bleek geen invuloefening. In elke groep werd er vol enthousiasme verkend wat de mogelijkheden en verschillende vormen zijn.  Tijdens de plenaire terugkoppeling werden de inzichten gedeeld met de andere groepen.

Downloads