Afgelopen donderdag 30 september is een speciale ROMA bijeenkomst georganiseerd samen met de RCE, Erfgoedacademie, Restauratiefonds en de Provincie Utrecht. Het STAMU deed hierbij mee aan een pilot van de A&O dagen in nieuwe stijl. Ook speciaal was dat het weer mogelijk was om met een grotere groep fysiek bij elkaar te komen. Sociëteit de Vereeniging in Utrecht heeft ons ontvangen in hun net gerestaureerde pand. 

Het thema van deze fysieke bijeenkomst was de energietransitie in het stedelijk- en landelijk gebied. De energietransitie is volop in de aandacht, of het nu gaat om nieuwe ontwikkelingen zoals een woonwijk of cultuurlandschappen van eeuwen oud. De urgentie om antwoorden op de vraag naar nieuwe brandstoffen voor onze energie te vinden, houden alle lagen van beleidsmakers bezig. De vraag is hierbij, moet je wachten op antwoorden of zelf aan de slag gaan om de oplossing te vinden.

Allereerst nam Els Romeijn, Programmaleider Implementatie erfgoed en duurzaamheid voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, ons mee in de ontwikkelingen vanuit de RCE over warmte- en energietransitie en de daar bijhorende stappenplannen. Daarbij zet de RCE zich in voor aardgasvrije wijken. Er zijn voor dit project een paar proeftuinen in Nederland aangewezen. Els deed een oproep aan de aanwezige gemeenteambtenaren om uit te zoeken binnen hun eigen gemeente waarmee en wie bezig is met het onderwerp energietransitie en je daarbij zo nodig aan te sluiten waar het gaat om erfgoed.

Vervolgens nam Sandra Hovens, adviseur monumentenzorg gemeente Amersfoort, ons mee in het opgestelde zonnepanelenbeleid van de binnenstad van Amersfoort. Het dakenlandschap van Amersfoort heeft een beschermde status, waardoor een gedeelte van de daken niet geschikt is voor zonnepanelen. De daken zijn onderverdeeld in categorieën en daarop geselecteerd wat wel en niet kan. Ook hebben proeven van verschillende zonnepanelen plaatsgevonden om uit te zoeken hoe men in de stad verschillende type zonnepanelen ervaart. De gemeente heeft naast een rapport ook een filmpje voor het publiek ontwikkeld. Na deze spreker is in de pauze een intermezzo gehouden. Justine Timmermans, vakspecialist erfgoed gemeente Utrecht, nam de groep mee voor een frisse neus en leidde ons kort rond naar de doortrekking van de Singel onder Hoog Catharijne. 

Na de pauze ging Ziega van der Berk, landschapsarchitect bij MUST, in op het effect van windturbines in het buitengebied. Aanleiding van de presentatie is een onderzoek dat is gedaan over het vraagstuk windturbines in het landschap. Er zijn veel discussies over waar en hoeveel, maar niet op het effect op het landschap of waar je op kan letten. Ziega geeft aan dat de discussie moet gaan over waar turbines echt niet mogen, omdat windturbines nu eenmaal overal worden of gaan worden neergezet. Waar moet je op letten bij de beleving van het landschap en hoe verandert het landschap bij windturbines. Kan een hogere windturbine een andere beleving geven op het landschap dan lagere windturbines? Vanuit het onderzoek zijn een aantal lessen meegegeven wat een windturbine doet in het landschap. Eén van de oproepen is om bij de ontwikkeling van windturbines te werken aan een helder windenergie-landschap met karakter en de beleefbaarheid van het landschap op kleine of grote schaal niet uit het oog te verliezen.

In de workshop is aandacht besteed aan een aantal energietransitie casussen ingebracht door de aanwezige gemeenten. De workshop was onder leiding van Carla Scheffer, docent bij de Erfgoedacademie. In groepjes werd een casus behandeld met de vraag hoe gaat het met de ontwikkeling, waar loopt men tegenaan en welke stappen kunnen worden gezet ten aanzien van verschillende energietransities, zoals een zonneveld, windenergie of omgang van monumenten. Ook was de opdracht om een nieuwe krachtterm voor het dialoog over erfgoed en energietransitie te verzinnen. Uit de verschillende groepjes kwamen diverse geluiden naar voren hoe een plan van aanpak vorm te geven. Het hangt maar net van de casus af hoe energietransitie mee te nemen. Bij een landschap of monument is het wellicht wijs om af te wachten met veranderingen om achteraf schade aan een cultuurlandschap of monument te voorkomen. Maar durf en urgentie kunnen ook juist iets opleveren. Of te wel er is veel maatwerk en niet te vergeten, draagvlak nodig.

Presentaties: