Op 9 december 2021 stond de laatste ROMA bijeenkomst van het jaar in het teken van de Erfgoed Deal, de MEBUG en metaaldetectie. Door de Covid maatregelen waren we genoodzaakt de bijeenkomst weer online te houden, maar dat mocht de pret niet drukken.

Marjorie Verhoek, Programmaleider Erfgoed Deal, beet het spits af met een presentatie over de voortgang van de Erfgoed Deal. Het klimaat van Nederland verandert. Sinds een paar jaar hebben we te maken met extreme hitte en heftige regenbuien met gevolg overstromingen en droogte. Men is gehecht aan de landschappen om haar heen, het draagt bij aan ons geluk en het gevoel van ergens bij horen. Ook is Nederland hard bezig met nieuwe vormen van energie te benutten. Tegelijkertijd groeien steden en zijn er regio’s die kampen met krimp. Al deze veranderingen in het stedelijke en landelijk gebied hebben invloed op ons erfgoed. Daarom heeft erfgoed veelal een rol bij de opgaven van vandaag en in de nabije toekomst.

In de Erfgoed Deal maken verschillende partijen afspraken over het behoud en het gebruik van erfgoed bij de grote ruimtelijke opgaven van dit moment. Voor de uitvoering is in totaal 40 miljoen beschikbaar gesteld voor de periode 2019-2022. Marjorie laat voorbeelden zien van gehonoreerde Erfgoed Deal projecten en doet een oproep aan gemeenten voor projectvoorstellen voor 2022. Een voorbeeld van een project uit de Erfgoed Deal is een project in Nieuwegein (thema stedelijke groei en krimp), waarbij scholen uit de Post 65 periode zijn onderzocht of deze kunnen worden getransformeerd naar scholen die voldoen aan de eisen en gebruikerswensen van de huidige tijd.

Wil je zelf als gemeente een nieuw project aandragen. Neem dan contact op met het programmabureau. De Erfgoed Deal is op zoek naar stedelijke projecten met (coöperatieve) woningbouw of kerken.

Vervolgens gaf Anton Cruysheer, Archeoloog en Manager Erfgoed bij Landschap Erfgoed Utrecht, een presentatie over metaaldetectie in de archeologie. Eerste metaaldetecties vonden plaats in de 19^de eeuw. Ook zijn in de Eerste en Tweede Wereldoorlogen veel metaaldetectoren gebruikt. De hobby-versie van metaaldetectie werd populair in de USA in de jaren ’60. In Nederland is metaaldetectie bekend vanaf de jaren ’70. Momenteel zijn zeker een aantal duizend personen actief. Waarom? Groeiende hobby, zelfs tijdens de pandemie. Spannend, schatzoekers, intensief, goed voor je conditie, goed voor de bodem doordat er ook chemische stoffen worden opgehaald, goed voor de kennis, maar kan ook gevaarlijk zijn door onbekende munitie. Vrijwilligers in metaaldetectie kunnen bijdragen aan de ‘witte vlekken’ van de geschiedenis.

Het is een wettelijke verplichting om vondsten te melden. De Portable Antiquities of The Netherlands (PAN) zorgt voor gedragscode en regels voor metaaldetectie en is tevens meldpunt. Er is geen meldplicht bij de gemeente. Als het goed is, worden kopers van metaaldetectoren door verkopers gewezen op de regels. Dit geldt echter niet voor magneetvissers. Binnen de provincie Utrecht worden deze vondsten gemeld bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Bij het meldpunt wordt hard gewerkt aan een goede samenwerking met de ‘zoekers’.

Metaaldetectie levert soms een tweestrijd op; het gaat vaak goed, maar ook wel eens mis. Er zijn metaaldetectoren die gaten achterlaten in grasvelden of de buit verkopen. Het kan ook heel goed gaan, door vrijwilligers die worden betrokken bij een opgraving of dat boeken worden uitgebracht. Wat wil en kan je als gemeente doen? Het crimineel gedrag door de vingers zien, verbieden of informeren? Een oproep naar gemeenten is om het goede gedrag te stimuleren en crimineel gedrag te handhaven om zo een metaaldetectievriendelijke gemeente te zijn.

In de latere discussie over metaaldetectie in kleine break-out rooms kwam naar voren dat metaaldetectors wel vondstmelding willen doen, maar dat niet mag van grondeigenaren. Er ligt een kans voor gemeente om op hun gemeente website informatie te geven aan metaaldetectoren voor bodem en water hoe om te gaan met vondsten, waar te melden en wat wel en niet mag.

Tenslotte vertelde Marianne Visser vanuit het STAMU een korte presentatie over aankomend Monitor Erfgoedbeleid Utrechtse Gemeenten (MEBUG). Deze zal weer in 2022 gaan plaatsvinden. Juist komend jaar, omdat dan weer gemeenteraadsverkiezingen zijn, nieuwe wethouders komen, dus de tijd om aandacht te vragen. De monitoring is bedoeld voor gemeenten om na te gaan hoe het staat met het erfgoed en erfgoedbeleid binnen de gemeente en welke kansen er liggen. Er wordt gekeken naar archeologie, monumentenzorg en nu ook zeker naar het landschap en groen erfgoed. Daarbij is extra aandacht voor thema-onderwerpen, zoals energietransitie en kerkenvisies. De MEBUG kan niet slagen zonder medewerking van alle gemeenten. De vragenlijst voor de MEBUG zal in januari/ februari worden verspreid. Ook zal in deze periode de vragenlijst van Erfgoedinspectie worden uitgerold. Zorg dat je voor beide vragenlijsten tijd reserveert. In januari zullen we meer informatie delen. De vraag aan de aanwezige gemeente ambtenaren is om alvast na te gaan wie contactpersoon wordt en welke collega’s je er bij wil betrekken.

Vragen? Neem gerust contact op met Marianne, Vincent of Susan.

Presentaties