Leven met water hoort bij het wonen binnen Nederland, zeker ook binnen de provincie Utrecht. De Nederlandse Delta is in de loop van de eeuwen vaak veranderd. De mens probeerde dan rivieren, polders en meren door middel van dijken op dezelfde plek te behouden. Door invloeden van zee en piekafvoeren van rivieren lukte dat niet altijd, met dijkdoorbraken tot gevolg. Naarmate we het heden naderen, kwamen er meer technieken op de markt zodat dijken nog sterker konden worden gemaakt. Zelfs vandaag de dag wordt er hard aan gewerkt de dijken op te hogen tegen het stijgende waterspiegel.

Ondanks dat water de vijand kan zijn, werd er ook gebruik gemaakt van water in het voordeel van de mens. Over water kon er handel worden gedreven. Denk bijvoorbeeld aan de aanleg van het Amsterdam-Rijnkanaal. Tevens werd water ingezet om vijanden te verdrijven, denk aan militaire verdedigingsmiddel zoals de inundatievelden van de linies.

De Kaart ‘Leven met water’ vanuit de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed laat zien hoe bepalend de omgang met water voor ons land is geweest en nog steeds is. Niet alleen functionele dijken zijn op genomen op deze kaart, maar ook verdwenen of niet-functionele dijken. Daarnaast staan ook (wind)molens en verdwenen molens, droogmakerijen, inundatiegebieden en wielen op de kaart. Denk bijvoorbeeld aan de aanleg van dijken, het met windmolens en later met gemalen droogmalen van polders en droogmakerijen, het ontstaan van wielen (dijkdoorbraakkolken) en het gebruik van water als militair verdedigingsmiddel.

De kaart biedt inspiratie voor veel ruimtelijke opgaven in ons land die aan water gerelateerd zijn. Ook biedt de themakaart de mogelijkheid de verschillende kaartlagen in onderlinge samenhang en in relatie tot historisch kaartmateriaal (waaronder de rivierkaart en de waterstaatskaart) te bestuderen. Daarmee is de themakaart een wetenschappelijke kennisbron voor historici, archeologen en historisch geografen.

Wat kan je met deze kaart?

De kaart biedt informatie over aanwezige dijken, molens, droogmakerijen, inundatievelden binnen uw gemeente. Maar ook verdwenen of relicten van dijken, molens zijn op de kaart afgebeeld. Elk item geeft achtergrond informatie de naam, datum van aanleg en eventueel andere relevante info. Ook zijn er oude historische kaarten opgenomen, waardoor ook de elementen op een historische kaart terug te vinden zijn. De kaart kan dienen als onderlegger van een cultuurhistorische waardenkaart. Tevens geeft het inzicht hoeveel water elementen er in een gemeenten liggen, die men kan gebruiken voor analyses hoe bepaald dit type erfgoed in beleid te gieten.

Via deze link Kaart Leven met Water gaat u direct naar de pagina van de RCE en de naar de kaart.

De Kaart leven met water bundelt de volgende kaartlagen:

• Dijken: deze kaartlaag omvat de cultuurhistorisch relevante dijken, bestaande uit meer dan 11.500 afzonderlijke dijksegmenten met ieder een eigen geschiedenis.
• Overlaatdijken: een selectie van de dijkenkaart met verlaagde dijkgedeelten waarmee bij rivierhoogwater een deel kon worden afgevoerd via een tijdelijke nevenstroom.
• Wielen: deze kaartlaag toont een inventarisatie van wielen, door dijkdoorbraken ontstane, diepe waterplassen.
• Molens en gemalen: deze kaartlaag omvat alle nog bestaande molens en bestaande én gesloopte gemalen.
• Droogmakerijen: op deze kaartlaag worden alle droogmakerijen getoond in combinatie met de bijbehorende gemalen en poldermolens (zowel bestaande als verdwenen).
• Inundatiegebieden waterlinies: hier zijn de inundatiegebieden van de militaire verdedigingslinies getoond, zoals ook opgenomen in de Kaart van verdedigingswerken.
• Actueel Hoogtebestand Nederland: deze kaartlaag toont hoogtemetingen in een raster van 5x5 meter (ingewonnen tussen 1996 en 2003).
• Historische kaarten (Rivierkaart (vanaf 1830): een door Rijkswaterstaat ontwikkelde kaart van de Nederlandse hoofdrivieren met zeer gedetailleerde waterstaatkundige informatie, digitaal beschikbaar van de eerste druk van rond 1830 tot en met de tweede herziening tot 1961. Waterstaatskaart: eerste editie van 1865-1935 en vijfde editie van 1971-1991. De topografie van Nederland: rond 1850, 1900 en 1950.)