Elke gemeente legt in een zogenaamde welstandsnota vast welke welstandscriteria er binnen de gemeente gelden. Als u wilt gaan bouwen, zal een bouwwerk architectonisch in de omgeving moeten passen. In een welstandsnota kan dus ook vastgelegd worden dat een nieuw bouwwerk moet passen of aansluiten binnen de cultuurhistorische waarden van de straat of gebied. Zeker bij beschermde- stads of dorpsgezichten is dat van belang.

De welstandscriteria uit de Welstandsnota mogen de bouwmogelijkheden die het bestemmingsplan toestaat (zoals het bouwvolume) niet onmogelijk maken. Bij de welstandsbeoordeling mag wél een relatie worden gelegd met de planologische aspecten. Als het bestemmingsplan ruimte biedt voor alternatieven, kan een negatief welstandsadvies worden gegeven als de gekozen stedenbouwkundige of architectonische oplossing te sterk afbreuk doet aan de ruimtelijke beleving van het betreffende gebied.
Om wél echt te kunnen sturen op de bouwmogelijkheid kunnen er regels m.b.t. de cultuurhistorie opgenomen worden in het bestemmingsplan. Daarbij kan ook geregeld worden dat de welstands- en/of monumentencommissie daarover moet adviseren.