Duurzaamheid staat ook in de erfgoedwereld volop in de aandacht. Waar aanvankelijk werd gedacht dat verduurzaming bij monumenten niet mogelijk was, wordt tegenwoordig in veel gevallen het tegendeel bewezen. Wel vraagt het om een specifieke denkwijze, die ook wel met DuMo, Duurzame Monumentenzorg, wordt aangeduid. 

Bij DuMo geldt een aantal belangrijke principes:

• Monumenten zijn al duurzaam in zichzelf, ze zijn immers al afgeschreven en materialen worden zuinig (her)gebruikt en alleen vervangen wanneer dat nodig is.
• Kijk eerst naar de ‘quick wins’: dikke gordijnen, led-verlichting, slimme meters, passende schoonmaak en onderhoud waardoor de levensduur van materialen verlengd wordt.
• Gebruik waar mogelijk het gebouw binnen zijn historische functies (luiken, leilinden, keuken en kelder op het noordoosten, serre op het zuiden).
• Neem maatregelen zoveel mogelijk op een ‘natuurlijk’ moment in de onderhouds- of restauratiecyclus.
• Het monumenten-credo ‘Behouden gaat voor vernieuwen’ past binnen de algemene duurzaamheidsprincipes van de circulaire economie.
• Onderzoek de bouwhistorische waarden en neem alleen maatregelen die deze waarden niet aantasten. Heb daarbij speciale aandacht voor interieurwaarden.
• Denk integraal binnen het gebouw, alle maatregelen hangen samen. 
• Denk zo mogelijk verder dan het gebouw alleen, dus ook aan het hele perceel, buurt of wijk.
• Let op de specifieke bouwfysische aspecten van een oud gebouw, isoleren en ventileren horen bij elkaar.
• Bij zonnepanelen speelt ook het aanzicht van het monument in straat of buurt een rol en zal gekeken worden daar de minst ontsierende plek of wordt soms ‘nee’ verkocht.
• Accepteer dat niet alle maatregelen mogelijk zijn, elk monument kent zijn grenzen. Het verbeteren van het energielabel met één niveau is al een goede prestatie, zeker in het licht van het primaire uitgangspunt dat monumenten al duurzaam zijn in zichzelf.

Specialisme en maatwerk
De veelheid aan mogelijke maatregelen en de snelle ontwikkeling van technieken in combinatie met het maatwerk dat elk monument nodig heeft, maakt DuMo tot een specialistische materie. Het kan daarom verstandig zijn dat eigenaren een DuMo- specialist in de arm te nemen voor een DuMo-scan en advies. Dat geldt zeker bij complexe monumenten met hoge bouwhistorische waarden. De gemeente kan daarbij een adviserende rol spelen.

Gemeentelijk beleid
Veel gemeenten ontwikkelen een duurzaamheidsbeleid. Het is van belang om monumenten en ander gebouwd erfgoed daar op de juiste manier in mee te nemen. Omdat je als gemeente inwoners gaat stimuleren dat zij hun woningen gaan verduurzamen, worden ook de monumenteneigenaren daarmee geprikkeld. Als gemeente zou je een specifiek DuMo-beleid kunnen ontwikkelen of een menukaart en ander voorlichtingsmateriaal voor verduurzaming van monumenten kunnen maken.

Vergunningen en subsidies
Duurzame maatregelen bij monumenten zijn over het algemeen niet vergunningsvrij. Het is altijd maatwerk en de maatregelen mogen niet schadelijk of ontsierend zijn voor het monument. Gemeenten doen er daarom verstandig aan om op hun website of die van het energieloket, aan eigenaren duidelijk maken dat ze vroegtijdig contact moeten opnemen over de mogelijkheden, vergunningen en eventuele subsidies of legeskorting.

Voor rijksmonumenten biedt het Restauratiefonds de mogelijkheid tot een aanvullende duurzame monumentenlening bovenop de reguliere Restauratiefonds-hypotheek. Ook zijn er algemene subsidies voor verduurzaming van panden en bijvoorbeeld het leggen van zonnepanelen, maar ook daarvoor geldt dat dit geen vergunningsvrije werkzaamheden zijn.