Betrokkenheid burgers
Bij het beoogde doel van de tweede pijler van de MoMo, krachtiger en eenvoudiger regelgeving, is nadrukkelijk een rol weggelegd voor burgerparticipatie. Betrokkenheid van eigenaren van monumenten, de inzet van historische verenigingen bij Open Monumentendagen, onderhoud van erfgoed, vrijwilligers in de archeologie; het zijn allemaal voorbeelden die aansluiten bij het gedachtegoed dat er meer ruimte moet komen voor burgers om te participeren in erfgoed. Transparantie van regelgeving helpt hierbij. 
Deze ontwikkeling zet door met de uitwerking en implementatie van de omgevingswet. Participatie bij projectbesluiten voor grotere projecten wordt zelfs verplicht. En ook bij het opstellen van een omgevingsvisie en het daarna volgende omgevingsplan wordt betrokkenheid en participatie sterk gestimuleerd. In het project van de rijksoverheid ‘Nu al eenvoudig beter’ worden voorbeelden verzameld in de aanloop naar de Omgevingswet, waaronder het betrekken van de bevolking bij ruimtelijke plannen. Erfgoed biedt als onderwerp uitstekende mogelijkheden om als uitgangspunt te dienen voor een dialoog met de bevolking. Bij vragen als ‘Wat is de identiteit van de gemeente?’ en ‘wat is de verbindende factor?’ speelt erfgoed een belangrijke rol. 

Ook kan de gemeente bewust toenadering tot burgers zoeken, om deels samen het erfgoedbeleid vorm te geven. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de vervaardiging van een cultuurhistorische waardenkaart. Gemeenten kunnen gebruik maken van de (vaak rijkelijk aanwezige) kennis van historische en archeologische verenigingen bij het in kaart brengen en waarderen van erfgoed.
Daarnaast kunnen gemeenten informeren naar de waardering van het bestaande erfgoedbeleid door de burger. Mogelijkheden bieden om mee te denken bij de ontwikkeling van beleid, organiseren van contactmomenten met belangenorganisaties of de inzet van brochures,sociale media en informatie op de website over regelgeving zijn enkele voorbeelden hoe participatie en transparantie kunnen worden bewerkstelligd. Indirect zorgen bovenstaande voorbeelden voor een draagvlak voor erfgoed en cultuurhistorie in de gemeente. Ook aansluiting zoeken bij actuele landelijke of provinciale jaarthema’s kan hierbij helpen. 

Verdrag van Faro
Erfgoed brengt mensen samen en zorgt ervoor dat de omgeving, die snel verandert, vertrouwd blijft. Het Europese Verdrag van Faro benadrukt deze maatschappelijke en verbindende waarde van erfgoed en het belang van deelname door de samenleving. Erfgoedparticipatie en democratisering van erfgoed staan centraal in het Verdrag van Faro. Cultureel erfgoed vormt daarbij ook een middel om maatschappelijke doelen te verwezenlijken.

Erfgoedparticipatie en democratisering van erfgoed staan centraal

Erfgoededucatie
Het is belangrijk dat kinderen op school al in aanraking komen met het erfgoed in hun eigen omgeving. Door meer kennis op te doen en het erfgoed te beleven, krijgen kinderen waardering voor het erfgoed en zullen zij zich meer verantwoordelijk voelen voor het behoud ervan. Indirect worden daarmee ook de ouders bereikt. De kracht van erfgoededucatie ligt in het omgevingsonderwijs: het leren gebeurt binnen én in hun eigen leefomgeving. Erfgoed verbindt leerlingen met hun omgeving en hun achtergrond, ontwikkelt hun identiteitsbesef en cultureel (zelf)bewustzijn. Rondom erfgoededucatie is een groot aantal professionals, waaronder Landschap Erfgoed Utrecht en Kunst Centraal actief. Maar ook vele vrijwilligers in onder andere musea, historische verenigingen, kastelen, landgoederen, kerken, molens en andere monumenten. Zij maken deel uit van de culturele omgevingvan de school. Kortom erfgoededucatie vormt een belangrijke schakel om laagdrempelig draagvlak te creëren voor erfgoed. Gemeenten spelen hier een rol bij die heel goed integraal kan worden opgepakt.

Bekend is ook vaak bemind.

Open Monumentendag
Open Monumentendag is een uitgelezen moment om als gemeente de monumenten in de gemeente en het beleid van de gemeente ten aanzien van haar cultureel erfgoed onder de aandacht te brengen bij inwoners. Ook kan het een moment zijn om de contacten met de eigenaren en bewoners van monumenten aan te halen en deze te informeren en te betrekken bij het beleid.

Nationale Archeologiedagen
Sinds een aantal jaren worden de Nationale Archeologiedagen georganiseerd. Een drietal dagen waarop een groot publiek kennis kan maken met de Nederlandse Archeologie. Gemeenten kunnen deze dagen aangrijpen om de archeologie in de gemeente onder de aandacht te brengen. Dit draagt bij aan het draagvlak voor archeologie.

Toerisme en recreatie
Cultuurhistorie vormt een meerwaarde voor toeristen en recreanten. Het kan interessant zijn om de potentie van cultuurhistorie voor toerisme onder de aandacht te brengen bij bijvoorbeeld plaatselijke ondernemers. Een ander sterk product is een publieksversie van de cultuurhistorische waardenkaart die veel gemeenten inmiddels hebben. Hierop kan erfgoed worden aangegeven in combinatie met bijvoorbeeld routes, uitstapjes en horeca. Zo worden de mooie monumenten, het bijzondere historische landschap en wellicht ook in beeld gebrachte archeologisch waardevolle locaties onder de aandacht gebracht van toeristen, recreanten en inwoners. Erfgoed wordt daarmee een gewaardeerd element. Uit verschillende studies blijkt dat authenticiteit wordt gewaardeerd, waarmee indirect inkomsten (denk aan citymarketing) worden gegenereerd.

Erfgoed loont

Informatievoorziening
Een goede informatievoorziening naar de burger toe is van groot belang. Participatie en draagvlak worden hiermee bevorderd. De website van een gemeente is hierbij een goed hulpmiddel. Het is de aangewezen plek om beleidsplannen, gemeentelijke kaarten met betrekking tot cultuurhistorie en archeologie, verordeningen, informatie met betrekking tot uitvoeringsvoorschriften, erfgoed-educatie e.d. kenbaar en inzichtelijk te presenteren. Ook brochures en sociale media kunnen worden ingezet om te informeren, stimuleren en participatie te vergroten. De website, kranten en sociale media bieden ook de mogelijkheid om incidenteel aandacht te geven aan bijvoorbeeld de Open Monumentendag of een voor het publiek interessante archeologische opgraving.

Het STAMU besteed regelmatig aandacht aan de Participatie, beleving en draagvlak middels haar ROMA bijeenkomsten:

ROMA bijeenkomst 14 juni 2018: Burgerparticipatie, Publieksbereik en Waterbodem-archeologie